W znowelizowanym Kodeksie cywilnym znalazł się przepis zawierający definicję dokumentu. Zgodnie z nim dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią. Definicja ta odchodzi od tradycyjnego rozumienia dokumentu jako informacji mającej formę pisemną. Jako że coraz częściej w obrocie gospodarczym oświadczenia składane są bez użycia podpisu, przyjęte rozwiązanie zdaje się odpowiadać na potrzeby codziennej praktyki biznesowej. Warto jednak zauważyć, że tak szeroka definicja dokumentu może rodzić trudności interpretacyjne.

Wprowadzenie

W wyniku nowelizacji Kodeksu cywilnego dokonanej Ustawą z 10.07.2015 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r.,poz.1311) do Kodeksu cywilnego został wprowadzony przepis art. 773 zawierający definicję dokumentu. Pojęcie dokumentu, chociaż pojawiało się w wielu przepisach Kodeksu cywilnego (np. art. 78 § 1 kc, 81 § 2 kc, 517 kc) nie było dotychczas zdefiniowane. Termin ten kojarzony był z pisemną formą czynności prawnych, o której jest mowa w art. 78 § 1 kc. Przepis ten przewiduje, że do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia. Za dokument uważano więc informację utrwaloną w formie pisemnej i podpisaną przez wystawcę. Informacje, które były przekazywane w innej postaci niż pisemnej, a więc w postaci dźwięku lub obrazu nie były uznawane za dokument. Za dokument nie były też uznawane informacje pisemne, które nie zostały własnoręcznie podpisane, a w wypadku dokumentów elektronicznych (Ustawa z 18.09.2001 r. o podpisie elektronicznym, tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 262 z późn. zm.) dokumenty, które nie były opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym.

Pojęcie dokumentu

Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 773 kc dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią. W piśmiennictwie podkreśla się, że wprowadzona do Kodeksu cywilnego definicja dokumentu ma charakter uniwersalny i jest neutralna technologicznie. Dotyczy wszystkich dokumentów, zarówno tradycyjnych, jak i elektronicznych (tak : Szostek w Legalis – art. 773 kc, red. Gołaczyński 2016, wyd.1). Przedstawiona definicja odchodzi od tradycyjnego rozumienia dokumentu jako informacji mającej formę pisemną. Co więcej, podpis (własnoręczny, elektroniczny) nie stanowi już elementu konstrukcyjnego dokumentu. W literaturze zwrócono uwagę, że coraz częściej oświadczenia są składane w dokumencie bez użycia podpisu, jak np. zamówienia na portalach internetowych, faktury elektroniczne czy przez wiadomości tekstowe, np. SMS (por. op.cit). Przyjęte rozwiązanie wychodzi więc naprzeciw praktyce obrotu gospodarczego.

Nośnik informacji

W omawianej definicji na plan pierwszy wysuwa się „nośnik informacji” i ten element jest decydujący przy konstrukcji pojęcia dokumentu. Można więc przyjąć, że dokumentem jest każdy nośnik informacji, który umożliwia zapisanie informacji, a następnie jej odtworzenie. Rodzaj nośnika jest bez znaczenia. Nośnikiem może być papier oraz inne trwałe nośniki umożliwiające zapisanie informacji, a także fotografie, kamień, skóra, szkło. Odnośnie informacji w postaci elektronicznej nośnikiem może być każdy nośnik umożliwiający jej zapisanie, a więc twardy dysk, dyskietka, pendrive, serwer, płyta CD, DVD, Blue Ray itd. (por. op.cit.)

Treść dokumentu Drugim elementem konstrukcyjnym dokumentu w ujęciu art. 773 kc jest jego zawartość intelektualna. W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że chodzi tu o „jego intelektualną zawartość, czyli informację – treść obejmującą różnego rodzaju oświadczenia, w tym oświadczenia woli”. Treścią dokumentu w rozumieniu art. 773 kc mogą być dowolne informacje, w tym wszelkie oświadczenia woli (por. Grykiel w: Legalis – Art. 773 KC T.I, red. Gutowski 2016, wyd.1).

Możliwość zapoznania się z treścią dokumentu Sama treść dokumentu bez możliwości jej odtworzenia byłaby niewystarczająca. Istotą dokumentu jest więc możliwość zapoznania się z jego treścią. Stąd też nośnik powinien umożliwić późniejsze zapoznanie się z zawartością. W literaturze podkreśla się, że możliwość zapoznania się z treścią dokumentu zależy od jej utrwalania i to w sposób umożliwiający jej odtworzenie. Informacja jako element dokumentu musi nadawać się do wielokrotnego wykorzystania i powinna być uzewnętrzniona (por. Szostek w: Legalis – Art. 773 , red. Gołaczyński 2016, wyd.1). 

Ocena regulacji 

Pojęcie dokumentu w ujęciu Kodeksu cywilnego ma bardzo szeroki zakres, obejmujący wiele różnych stanów. Trzeba jednak zauważyć, że tak szeroka definicja może rodzić trudności interpretacyjne. Ocena tego, czy dany nośnik może być uznany za dokument, będzie ostatecznie należała do sądu orzekającego w sprawie. Na takie podejście wskazuje też uzasadnienie nowelizacji, gdzie wyraźnie podano, że ustalenie znaczenia tego pojęcia należy w zasadzie każdorazowo badać w odniesieniu do danego wypadku, ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu, w jakim dany dokument występuje.